Chúng ta đã lầm về "huyền thoại 10% bộ não" ?

Chắc chắn đã không ít lần bạn từng nghe rằng: Thực ra con người chỉ sử dụng được 10% não bộ mà thôi. Nhưng thực ra điều đó là sai hoàn toàn.

cái gọi là “huyền thoại 10% bộ não” là một trong những truyền thuyết đô thị phổ biến và thành công nhất mọi thời đại khi mà nó làm cho đa số chúng ta đều tin vào việc một người bình thường chỉ có thể sử dụng 10% hiệu suất thực sự của bộ não và chỉ những người đặc biệt như các thiên tài hay siêu năng lực gia mới có thể khai thác sức mạnh của 90% còn lại.

Albert Einstein và Stephen Hawking là 2 ví dụ điển hình cho những thiên tài có thể khai thác những phần còn lại của não bộ theo huyền thoại 10%

Sự phi logic

Nhà thần kinh học Barry Beyerstein, sau nhiều năm nghiên cứu đã nêu ra những luận điểm chứng minh sự phi logic của huyền thoại 10% bộ não như sau (người viết xin được viết lại một số thông tin theo cách dễ hiểu hơn so với nguyên văn trên Wikipedia):

1. Các nghiên cứu về tổn thương não: Bất kỳ tổn thương dù là nhỏ nhất trên bộ não đều sẽ đem đến những sự tác động đến nhận thức cũng như hành vi của chủ thể, có thể ít, có thể nhiều nhưng chắc chắn là có. Nếu con người chỉ sử dụng 10% bộ não thì điều này đã không xảy ra.

2. Các kết quả chụp quét não bộ: Bằng các công nghệ tiên tiến như chụp xạ hình cắt lớp Positron (PET) và chụp hình cộng hưởng từ đa chức năng (fMRI), các nhà khoa học thấy được một sự thật là tất cả mọi khu vực trong não bộ đều hoạt động trong mọi thời điểm, kể cả khi chỉ thể đang trong trạng thái vô thức, các vùng của não bộ chỉ thực sự không hoạt động khi đang chịu hậu quả của những chấn thương nghiêm trọng mà thôi.

3. Quá trình chọn lọc tự nhiên: Bộ não chỉ chiếm 2% tổng khối lượng cơ thể những tiêu tốn đến 20% năng lượng mà cơ thể hấp thu được – Nhiều hơn bất kỳ cơ quan nào khác. Và nếu 90% các nơ-ron thần kinh là thừa thãi và gây lãng phí năng lượng thì đáng lẽ chúng đã bị sự tiến hóa đào thải để tập trung vào những thứ có ích khác từ lâu.

4. Sự phân hóa chức năng theo khu vực: Thay vì hoạt động như một khối hỗn loạn duy nhất, não bộ có sự phân hóa chức năng rất rõ ràng trên từng khu vực riêng biệt để xử lý nhiều loại thông tin khác nhau. Các nghiên cứu trong nhiều năm của các nhà thần kinh học đã cho thấy không có vùng não nào là không có chức năng.

5. Phân tích cấu trúc vi mô: Trong các kỹ thuật ghi đơn vị, các nhà nghiên cứu sẽ đưa vào não một điện cực nhỏ để theo dõi hoạt động của một đơn tế bào. Nếu 90% các tế bào không được sử dụng thì kỹ thuật này đã tiết lộ điều đó.

6. Giải phẫu não: Các mô không được sử dụng trong thời gian dài sẽ có xu hướng thoái hóa, các tế bào thần kinh trong mô não cũng vậy. Và nếu 90% các tể bào này không hoạt động thì việc khám nghiệm tử thi ở người trưởng thành lẽ ra phải cho thấy sự thoái quá trong gần như tất cả các phần của não bộ.

Với những luận điểm được đúc kết bên trên, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để phủ nhận “huyền thoại 10%”.

Trên thực tế, não bộ luôn hoạt động. Sẽ có từ 1 đến 16% trên tổng số các tế bào não hoạt động trong mọi lúc, kể cả trong và ngoài ý thức, kể cả khi tỉnh táo hay . Bộ não của chúng ta đã trải qua hàng trăm triệu năm tiến hóa để có được cấu tạo ngày hôm nay, và bao nhiêu đó thời gian là đủ để nó tự hoàn thiện mình thông qua quá trình chọn lọc tự nhiên.

Từ 1 đến 16% số nơron thần kinh luôn hoạt động không có nghĩa là số còn lại vô dụng hoặc làm đi những chuyện thừa thãi, các phần của não bộ luôn thay phiên nhau hoạt động. Và đó là cách mà bộ não hoạt động sao cho tiết kiệm năng lượng nhất nhưng cũng hiệu quả nhất (nói vui theo cách của dân công nghệ là hiệu năng trên TDP cao nhất có thể).

Sự phổ biến bất chấp sai lầm

Huyền thoại 10% bộ não đã bắt đầu lan truyền từ rất lâu rồi – Vào giữa những năm 30 của thế kỉ trước. Theo thời gian, nó bắt đầu lan rộng ra trên khắp các phương tiện truyền thông và trở nên nổi tiếng đến nỗi bạn có thể bắt gặp ở bất cứ đâu, từ lời nói của những người xung quanh cho đến nội dung của sách báo. Ở ngoài kia còn có hàng tá phim điện ảnh, phim truyền hình cũng khai thác “huyền thoại 10% bộ não”.

Một số bộ phim điện ảnh nổi tiếng lấy ý tưởng từ huyền thoại 10%:

Theo công bố về một cuộc khảo sát dành cho giới không chuyên trên helium.com. có đến 52% trên tổng số lượt bình chọn đồng tình với quan điểm sai lầm này, 42% còn lại không đồng tình hoặc có ý kiến khác. Cá biệt là trong một nghiên cứu được công bố trên tờ Journal of Psychology năm 1998, các nhà nghiên cứu đã nhận ra rằng một số sinh viên ngành tâm thần học – Những người đáng lẽ phải có kiến thức vững vàng hơn giới không chuyên cũng tin vào điều này.

Thậm chí truyền thuyết đô thị này vẫn rất phổ biến cho đến tận ngày nay. Một số cuộc khảo sát vào năm 2012 cho thấy 48% giáo viên ở Anh và 46% ở Hà Lan vẫn còn tin vào “huyền thoại 10% bộ não”. Năm 2013, các cuộc khảo sát cũng cho thấy 65% người Mỹ đều tin vào điều này.

Vậy, tại sao quan niệm sai lầm này lại trở nên phổ biến đến thế?

Nguyên nhân của sự phổ biến

“Mặc dù đã có rất nhiều bằng chứng cho thấy cho thấy sự phi logic của huyền thoại này, nó vẫn từ chối đi vào dĩ vãng, chắc chắn là do sức mạnh tinh thần và sự động viên mà nó mang lại – Rằng nếu 90% còn lại của bộ não thực sự vẫn chưa được sử dụng như nhiều người công nhận thì việc khai thác nó sẽ là con đường dẫn tới sự thành công, tiền bạc và danh tiếng, hay thậm chí mở ra sức mạnh thần kỳ cho một kỷ nguyên mới.”- Nhà thần kinh học Sergio Della Sala chia sẻ.

Huyền thoại 10% đã thành công ngay từ từ nó xuất hiện khi đánh thẳng vào tâm lý con người, nhất là khi đa số chúng ta đều không phải là những chuyên gia trong lĩnh vực thần kinh học. Cũng dễ hiểu thôi, ai mà chẳng muốn tin rằng bên trong bản thân mình vẫn còn tiềm ẩn những năng lực siêu nhiên cùng một trí tuệ phi thường chứ?

Truyền thuyết đô thị này hội tụ đầy đủ những yếu tố cần thiết để trở nên nổi tiếng là ngắn gọn, dễ hiểu và ai cũng muốn tin. Không giống như thuyết đa vũ trụ, nghịch lý ông nội hay thí nghiệm giả tưởng con mèo của shrödinger vốn là những học thuyết được phát biểu một cách có căn cứ nhưng lại cực kỳ rối rắm đối với những người không chuyên, huyền thoại 10% bộ não mặc dù sai nhưng cực kỳ dễ tiếp cận và phù hợp với văn hóa đại chúng hơn nhiều.

Dù thời gian có trôi qua hay mọi thứ có thay đổi như thế nào đi chăng nữa thì những câu chuyện về huyền thoại 10% và sự thêu dệt của các tác phẩm văn hóa hiện đại dựa trên cơ sở của nó chắc chắn sẽ mãi tồn tại, trở thành minh chứng cho khát vọng hướng tới sự ưu tú của con người.

*Bài viết có sử dụng một số thông tin gốc từ Wikipedia và khoahoc.tv.

Người viết: GEARVN (Axium Fox)