Tìm hiểu về Wiki – Nơi chứa đựng kiến thức lớn nhất lịch sử loài người

Thứ Hai 28/08/2023
GVN360

Wiki nói chung và Wikipedia nói riêng là kho kiến thức mà chúng ta vẫn hay tham khảo hằng ngày. Để biết rõ hơn về nguồn gốc của nó, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây nhé.

Bây giờ nói đến Wiki thì hầu như ai ai cũng biết. Có thể nói Wiki là kho tàng lưu trữ nhiều kiến thức nhất lịch sử loài người, và đây cũng là nơi mà rất nhiều bạn học sinh, sinh viên ghé vào để tra cứu tư liệu, thông tin cho bài tập hoặc dự án đang làm. Vậy thực chất nó bắt nguồn từ đâu? Và tại sao nó được gọi là Wiki? Mời các bạn cùng GVN 360 tìm hiểu trong bài viết này nhé.

*Lưu ý: Nhiều ví dụ trong bài viết này sẽ liên quan đến Wikipedia và những trang khác được quản lý bởi Wikimedia Foundation, do đây đều là những trang wiki lớn nhất tại thời điểm bài viết. Không phải tất cả các trang wiki đều hoạt động nhất nhau, nhưng hầu hết đều sẽ có những điểm tương đồng.

Nguồn gốc của cái tên Wiki

Trang wiki đầu tiên – WikiWikiWeb – được lập ra bởi ông Ward Cunningham nhằm tạo điều kiện cho việc trao đổi ý tưởng, thông tin và kinh nghiệm giữa các lập trình viên với nhau. Cái tên WikiWikiWeb được lấy cảm hứng từ một dịch vụ đưa đón tại Sân bay Quốc tế Daniel K. Inouye ở Honolulu (thủ phủ của tiểu bang Hawaii của Mỹ). Kể từ lúc đó thì ý tưởng này đã lan rất rộng và trở thành một trong những khía cạnh quan trọng khi nói đến Internet.

Cách thức hoạt động của hầu hết trang Wiki

Trên Internet có rất nhiều trang web chứa thông tin với chất lượng “thượng vàng hạ cám” đều có đủ cả. Một vài trang web sẽ chứa các nội dung được tuyển lựa, viết và biên tập kỹ càng bởi những người có chuyên môn và kinh nghiệm trong các lĩnh vực nhất định. Hầu hết các trang tin được xác thực đều vận hành theo cách này. Điều này cũng dễ hiểu, do càng nhiều nội dung chính xác thì uy tín của trang cũng sẽ tăng theo.

Cách hoạt động của trang Wiki thì lại trái ngược như thế. Những nội dung trên các trang wiki được viết và biên tập bởi đội ngũ tình nguyện viên ẩn danh. Nếu bạn phát hiện có thông tin sai lệch hoặc một bài viết có vấn đề gì đó thì bạn có thể điều chỉnh lại (nếu cần). Trường hợp nội dung mà bạn cần tìm không có trên wiki thì bạn có thể tự tay bổ sung nó vào kho tàng wiki. Thậm chí, nếu có người không hài lòng với thông tin mà bạn chỉnh sửa thì họ có thể từ chối hoặc bỏ nó ra ngoài rìa luôn. Nếu thích, bạn tự tạo một trang wiki cho riêng mình bằng phần mềm có sẵn hoặc xài đồ “cây nhà lá vườn” cũng được luôn nhé. Mục đích của wiki luôn luôn là để cho các luồng thông tin được đa chiều nhất có thể.

Toàn bộ lịch sử chỉnh sửa và lời bình luận liên quan đến một bài viết bất kỳ đều được công bố cho mọi người cùng xem. Ví dụ như trong hình chụp ở phía trên.

Những kho tàng kiến thức wiki chuyên biệt

Phần lớn các trang wiki hiện nay đều tập trung vào những chủ đề nhất định, chứ không như trang bách khoa toàn thư mở Wikipedia nổi tiếng. Bạn nghĩ ra chủ đề nào thì khá “sure kèo” là trên mạng đã có trang wiki về chủ đề đó. Chẳng hạn, bạn thân trang Fandom.com (trước đây là Wikia) chứa hàng ngàn Wiki liên quan đến phim điện ảnh, phim truyền hình, sách, game, vân vân. Hoặc như trang wiki của Star Wars (mang tên Wookieepedia – được gộp từ chữ “Wookiee” với “Encyclopedia”) có đến 175.000 bài viết trên đó. Bản thân trang Wikipedia cũng có một danh sách chứa các trang wiki khác mà bạn có thể hứng thú, mọi người vào xem thử tại đây nhé.

Mô hình cộng tác mở (open collaboration) đã cho phép các trang wiki chứa đựng rất nhiều chủ đề khác nhau và ngày càng được mở rộng với tốc độ chóng mặt. Thông tin mới có thể được cập nhật vào bài mới chỉ trong tích tắc, còn tính chính xác thì lại là một câu chuyện khác nữa nhé.

Kiến thức trên những trang wiki đáng tin hơn bạn nghĩ

Nhắc đến chuyện tin tưởng, đã có nhiều lời ra tiếng vào về tính chính xác và mức độ khả tín của những trang như bách khoa toàn thư mở Wikipedia. Những nhà phê bình thì nói thẳng là ai ai cũng có thể chỉnh sửa nội dung và nói những gì họ muốn trên wiki, và hầu hết trường hợp thì điều này đúng. Đôi lúc sẽ có những thông tin sai lệch được truyền qua nhiều người, khiến họ lầm tưởng đó là sự thật và dẫn đến hậu quả khôn lường. Trường hợp khác thì thông tin không được khách quan cho lắm, không cung cấp đủ dữ kiện ngữ cảnh để người đọc hiểu rõ.

Wiki sẽ dựa vào “trí khôn của đám đông” (wisdom of crowds) để giải quyết những vấn đề này. Mô hình của wiki được hiểu ngầm rằng con người sẽ cố gắng trình bày sự thật một cách tốt nhất có thể, và khi có một nhóm người đóng góp đủ nhiều thì những thứ như thiên vị cá nhân (individual bias) sẽ bị loại bỏ và những thông tin sai lệch nghiêm trọng sẽ bị xóa đi. Wikipedia có yêu cầu mọi người cố gắng giữ quan điểm trung lập và chỉ nên cung cấp những thông tin đã được xác thực.

Cách này phần lớn vẫn hoạt động tốt. Một nghiên cứu cho thấy thông tin trên trang Wikipedia đúng đến 80%, còn những trang bách khoa toàn thư truyền thống có độ chính xác rơi vào khoảng 96%. Bài nghiên cứu khác thì cho biết chỉ có 5,7% chuyên gia tìm thấy lỗi sai trong những bài viết mà họ đánh giá. Bài viết của các nhà nghiên cứu tại trường Harvard Business School thì đưa ra kết luận rằng nếu có một bài viết nào đó được chỉnh sửa càng nhiều, thì những từ ngữ thiên vị (bias) sẽ xuất hiện ít hơn so với những nội dung được tuyển lựa kỹ lưỡng. Nôm na là bài viết trên Wikipedia được chỉnh sửa càng nhiều thì nó sẽ càng ít thiên vị hơn. Dù vậy, bạn vẫn nên tham khảo thêm nhiều nguồn khác nhau, những bài viết khoa học để có thể nắm thông tin một cách khách quan và chính xác về một chủ đề nào đó nhé.

Hi vọng thông tin trên sẽ giúp bạn khám phá ra những điều mới mẻ về thế giới Internet nói chung và wiki nói riêng. Nếu các bạn có góp ý hoặc bổ sung thì hãy chia sẻ với mình bên dưới phần bình luận nhé. Cảm ơn các bạn đã quan tâm đến bài viết này.

Mời các bạn tham khảo thêm một số thông tin liên quan tại GVN 360 như:

Nguồn: HowToGeek

Mời các bạn theo dõi fanpage của chúng mình theo đường link dưới đây để cập nhật những tin tức về game, công nghệ và nhiều thông tin thú vị khác nữa nhé!