Spyware là phần mềm gì? Cách phát hiện và loại bỏ Spyware hiệu quả

Spyware hay còn được biết đến với tên gọi phần mềm gián điệp. Phần mềm này sẽ âm thầm đánh cắp thông tin mật của bạn và sử dụng bất hợp pháp với nhiều mục đích khác nhau. Nó đôi khi được cài cắm vào máy tính mà không một lời thông báo hay được ngụy trang hoàn hảo để bạn tự nguyện mở cửa cho spyware vào nhà mà chẳng hay biết. Hôm nay hãy cùng GEARVN tìm hiểu spyware là gì và làm cách nào để phát hiện và loại bỏ Spyware một cách hiệu quả và nhanh chóng nhé. 

Spyware là phần mềm gì?

Spyware (Phần mềm gián điệp) là một loại phần mềm độc hại được thiết kế để theo dõi và thu thập thông tin từ máy tính hoặc thiết bị của người dùng. Spyware có thể thu thập thông tin như lịch sử duyệt web, tài khoản đăng nhập, mật khẩu, dữ liệu cá nhân, hoạt động trực tuyến, và nhiều thông tin khác mà sau đó có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như xâm nhập quyền riêng tư, gian lận, hoặc bán thông tin cá nhân và chuyển nó đến các nhà quảng cáo, công ty dữ liệu hoặc người dùng bên ngoài.

>>Xem thêm: Malware là gì? Những dấu hiệu cho thấy máy tính, laptop của bạn dính Malware.

Tác hại của Spyware lên máy tính, laptop

Bản chất là một phần mềm độc hại nên không thể tránh khỏi việc Spyware tác động xấu lên thiết bị của bạn. Những dữ liệu cá nhân của bạn như thông tin đăng nhập tài khoản, mã PIN, số thẻ tín dụng, thẻ ngân hàng, các thao tác trên bàn phím sẽ được giám sát lại, truy vết lịch sử và các thói quen sử dụng trình duyệt web,...sau đó cung cấp cho kẻ tấn công gây ra nhiều tác hại lên thiết bị của bạn, phổ biến như:

• Vi phạm quyền riêng tư: Spyware thu thập thông tin cá nhân, bao gồm mật khẩu, tài khoản ngân hàng, dữ liệu cá nhân, và hoạt động trực tuyến. Thông tin này có thể bị sử dụng cho mục đích gian lận hoặc sử dụng bất hợp pháp trên hệ thống mạng.

• Hiệu suất máy tính kém: Spyware có thể làm giảm hiệu suất máy tính bằng cách tiêu thụ tài nguyên hệ thống, làm chậm máy tính, và gây ra sự cố hoặc treo máy.

• Hiển thị quảng cáo không mong muốn: Một loại spyware gọi là "adware" có thể hiển thị quảng cáo không mong muốn trên máy tính của bạn. Điều này ít nhiều gây ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng.

• Tắt trình duyệt: Một số spyware có thể thay đổi cài đặt trình duyệt của bạn, làm cho nó mở ra các trang web không mong muốn hoặc tự động tải xuống tệp độc hại.

• Mất kiểm soát về dữ liệu: Spyware có thể thực hiện đánh cắp thông tin cá nhân mà không thông qua sự cho phép của người dùng, do đó bản thân người dùng lại không thể kiểm soát nguồn dữ liệu của bản thân mình.

• Khả năng bị tấn công từ xa: Một số loại spyware có thể mở cửa sau vào máy tính, laptop của bạn, tạo điều khiển cho hacker có thể điều khiển máy tính, laptop từ xa.

Cách thức hoạt động của Spyware

Phần mềm gián điệp hoạt động y như tên gọi của nó, âm thầm tìm hiểu và đánh cắp thông tin mà không hề thông báo hay cần sự đồng ý gì từ người dùng. Cách thức hoạt động của Spyware có thể mô tả như sau:

• Tiếp cận: Spyware thường được phân phát thông qua các phương tiện trực tuyến như email độc hại, tải xuống phần mềm từ các nguồn không đáng tin cậy, hoặc qua các trang web độc hại.

• Cài đặt: Khi máy tính của người dùng kết nối với Spyware, nó sẽ tiến hành quá trình cài đặt một cách ẩn danh và ngầm. Spyware thường ẩn đi trong các ứng dụng hoặc tệp khác, để người dùng không nhận ra sự hiện diện của nó.

• Thu thập thông tin: Spyware bắt đầu thu thập thông tin từ máy tính của người dùng. Điều này có thể bao gồm thông tin cá nhân, lịch sử duyệt web, mật khẩu, và các hoạt động trực tuyến khác. Dữ liệu này sau đó được gửi đến máy chủ điều khiển của hacker.

• Truyền dữ liệu: Spyware thường sử dụng kết nối internet của máy tính để truyền dữ liệu về cho hacker hoặc máy chủ điều khiển. Dữ liệu này có thể chứa thông tin cá nhân quan trọng của người dùng.

• Hoạt động ẩn danh: Spyware hoạt động một cách ẩn danh và không thể nhận ra dễ dàng bởi người dùng. Điều này làm cho việc phát hiện và loại bỏ spyware trở nên khó khăn.

Nguyên nhân thiết bị bị nhiễm Spyware 

Thiết bị bị nhiễm Spyware có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, một số nguyên nhân phổ biến nhất có thể kể đến như:

• Tải xuống phần mềm không đáng tin cậy: Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là khi người dùng tải xuống và cài đặt phần mềm từ các nguồn không đáng tin cậy. Phần mềm này có thể được gắn kèm với spyware mà người dùng không thể nhận biết được. 

• Mở tệp độc hại: Spyware có thể lây nhiễm thông qua các tệp đính kèm trong email độc hại hoặc tải xuống từ các trang web độc hại.

• Trình duyệt không cập nhật: Spyware sẽ dựa vào các lỗ hổng bảo mật để xâm nhập bất hợp pháp vào thiết bị của bạn. Việc không cập nhật trình duyệt đôi khi tạo điều kiện thuận lợi cho sự tấn công của spyware.

• Quảng cáo độc hại: Một số quảng cáo trực tuyến có thể là miếng mồi ngon để hacker cài cắm spyware vào đó và “tiện tay” đi vào thiết bị khi người dùng bấm vào quảng cáo.

• Bundleware: Bundleware hay còn gọi là phần mềm đi kèm cũng chính là một phương pháp phân phối spyware thường thấy. Trong trường hợp này, spyware sẽ được yêu cầu trong phần thỏa thuận cấp phép truy cập trên thiết kế mà không hề đề cập đến thuật ngữ Spyware mà sẽ dùng cách nói khác để bạn tự nguyện cho phép spyware hoạt động trên máy tính, laptop của mình.

Làm thế nào để phát hiện thiết bị bị nhiễm Spyware

Để kiểm tra xem thiết bị của bạn có đang bị nhiễm Spyware hay không, bạn có thể áp dụng một trong những cách sau:

Kiểm tra tốc độ máy tính: Máy tính hoạt động chậm hơn thường là một dấu hiệu của sự hiện diện của spyware. Nếu bạn thấy máy tính của bạn hoạt động chậm hơn bình thường mà không rõ nguyên nhân, có thể có spyware gây ra.

Kiểm tra ứng dụng và tiến trình: Trong trình quản lý tác vụ hoặc quản lý ứng dụng của hệ điều hành, bạn có thể kiểm tra danh sách các ứng dụng và tiến trình đang chạy trên máy tính. Nếu bạn thấy các ứng dụng hoặc tiến trình lạ mà bạn không nhớ cài đặt, đó có thể là spyware.

Kiểm tra lưu lượng mạng: Spyware thường gửi dữ liệu đến các máy chủ từ xa. Bạn có thể kiểm tra lưu lượng mạng trên máy tính để xem xem có bất kỳ hoạt động lạ nào đang xảy ra, chẳng hạn như truy cập lưu lượng mạng lớn khi bạn không hoạt động trực tuyến.

Quảng cáo và thông báo đáng ngờ: Spyware thường tạo ra các quảng cáo và thông báo đáng ngờ. Nếu bạn thấy những quảng cáo và thông báo không mở rõ nguồn gốc hoặc không liên quan đến các ứng dụng bạn đã cài đặt, đó có thể là dấu hiệu của spyware.

Cách loại bỏ Spyware hiệu quả nhất

• Sử dụng phần mềm chống spyware: Sử dụng một phần mềm chống spyware đáng tin cậy để quét và loại bỏ các spyware trên máy tính của bạn. Một số phần mềm chống spyware phổ biến bao gồm Malwarebytes, Spybot Search & Destroy, và Ad-Aware. Cài đặt và cập nhật phần mềm này thường xuyên để đảm bảo tính hiệu quả.

• Chế độ an toàn: Trước khi quét máy tính bằng phần mềm chống spyware, hãy khởi động lại máy tính của bạn vào chế độ an toàn. Điều này sẽ ngăn spyware hoạt động và giúp phần mềm chống spyware loại bỏ chúng một cách hiệu quả hơn.

• Quét toàn bộ ổ đĩa và quét thường xuyên: Chọn tùy chọn quét toàn bộ ổ đĩa khi chạy phần mềm chống spyware. Điều này đảm bảo rằng tất cả các khu vực trên máy tính của bạn được kiểm tra. Việc quét máy tính của bạn thường xuyên để phát hiện và loại bỏ spyware mới. Spyware có thể xuất hiện sau mỗi lần kết nối internet hoặc tải xuống tập tin từ nguồn không rõ.

• Cập nhật phần mềm: Hãy đảm bảo rằng phần mềm chống spyware và hệ điều hành của bạn được cập nhật thường xuyên. Cập nhật giúp cung cấp bảo mật tốt hơn và khắc phục lỗ hổng mà spyware có thể tận dụng.

• Sao lưu dữ liệu quan trọng: Trước khi loại bỏ spyware, hãy sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn. Điều này đảm bảo rằng bạn không mất dữ liệu quan trọng trong quá trình loại bỏ spyware.

• Sử dụng chức năng "Khôi phục hệ thống" (System Restore): Trong trường hợp spyware gây ra sự cố nghiêm trọng, bạn có thể sử dụng chức năng "Khôi phục hệ thống" để quay trở lại trạng thái trước khi máy tính bị nhiễm spyware.

• Sử dụng chương trình diệt virus: Ngoài phần mềm chống spyware, bạn nên sử dụng chương trình diệt virus để bảo vệ máy tính khỏi các mối đe dọa khác.

Cách phòng chống Spyware bạn nên biết

Có thể thấy Spyware tiềm ẩn xuất hiện ở khắp nơi nên bạn cần cẩn trọng hơn khi hoạt động trên mạng, đặc biệt là khi tải một ứng dụng hoặc phần mềm không rõ nguồn gốc. Phần mềm gián điệp sẽ không hề bỏ qua cơ hội này mà tấn công thiết bị của bạn.

Bên cạnh đó, những spam mail cứ ngỡ vô thưởng vô phạt nhưng một khi bạn đã click vào những đường link trong đó thì chẳng ai chắc chắn được điều gì cả. Chỉ nên mở email chỉ từ nguồn đáng tin cậy và không kích vào các liên kết hoặc tệp đính kèm từ email không mong muốn hoặc nguồn không rõ.

>>Xem thêm: Cách chặn tin nhắn rác qua Gmail mà ít ai biết.

Sử dụng tài khoản người dùng có hạn chế thay vì tài khoản Administrator để giảm nguy cơ cho spyware thực hiện các thay đổi quan trọng trên máy tính và đừng quên kích hoạt tường lửa trên máy tính, laptop để kiểm soát các kết nối mạng trên máy tính.

Tổng kết lại đây là những thông tin bạn nên biết về Spyware cũng như cách phát hiện và loại bỏ Spyware nhanh chóng và hiệu quả. Hy vọng bài viết có thể giúp ích cho bạn. Hẹn gặp lại các bạn trong những bài viết sau tại GEARVN - Blog Thủ Thuật & Giải Đáp.